ZARFLAR
İsmin
niteliğini bildiren sözcüklere sıfat demiştik. Fiillerin niteliğini bildiren
sözcüklere de zarf diyoruz.
“Güzel bir
evde oturmak istiyorum.” cümlesinde “güzel” sözcüğü “ev” isminin niteliğini
bildiriyor, onun nasıl olduğunu açıklıyor. Öyle ise bu sözcük sıfat
görevindedir.
Aynı sözcük;
Bu ev uzaktan
daha güzel görünüyordu.” cümlesinde “görünmek” fiilinin nasıl olduğunu
bildiriyor. İşte bu durumda “güzel” sözü zarftır.
Kısaca
zarflar fiillerle ilgili sözcüklerdir. Bunun dışında, sıfatın, adlaşmış sıfatın
veya başka bir zarfın derecesini bildiren zarflar da vardır.
1. Durum Zarfları
Fiilin
durumunu yani nasıl yapıldığını bildiren sözcüklerdir. Fiile sorulan “nasıl”
sorusuna cevap verir.
O, hızlı
koşardı. (Nasıl koşardı?)
Çok tatlı
gülümsüyor. (Nasıl gülümsüyor?)
Bu günler zor
geçecek. (Nasıl geçecek?)
cümlelerinde
altı çizili sözler durum bildiren zarflardır. Bu sözcüklerden sonra isim
gelseydi sözcükler sıfat olacaktı.
Zarfın
mutlaka fiillerden önce gelmesi şart değildir. Zarfla fiil arasına başka
sözcükler girebilir.
“Dışarıdan
kesik kesik köpek havlamaları geliyordu.”
cümlesinde
“kesik kesik” zarfıyla onun nitelediği fiil arasına başka öğe girmiştir.
Elbette bu zarfın özelliğini değiştirmez.
2. Zaman Zarfı
Fiilin ne
zaman yapıldığını bildiren sözcüklerdir. Fiile sorulan “ne zaman” sorusuna
cevap verir.
Tatilden dün
dönmüşler.
Akşama bizde
toplanıyoruz.
Artık buradan
gitmelisin.
cümlelerinde
altı çizili sözcükler fiilin zamanını bildirdiklerinden zarf görevindedirler.
3. Yer – Yön Zarfı
Fiilin
yöneldiği yeri bildiren sözcüklerdir. Fiile sorulan “nereye” sorusuna cevap
verir ve ek almaz. Bu tür zarfların sayısı bellidir.
“Yukarı çık,
ben de geliyorum.” cümlesinde, fiile “Nereye çık?” diye sorarsak, “yukarı”
cevabı gelir. Ek de olmadığına göre yer – yön zarfıdır. Eğer cümle “Yukarıya
çık.” şeklinde olsaydı, sözcük isim görevinde kullanılmış olacaktı.
Aşağı
indi.
Öte gitti.
Geri
geldi.
Beri geldi.
İleri
gitti.
Dışarı çıktı.
İçeri girdi.
cümlelerinde
altı çizili sözcükler yer zarflarıdır.
4. Azlık – Çokluk (Miktar) Zarfları
Zarflar
içinde çok değişik özellikler gösteren sözcüklerdir bunlar. Fiilin, sıfatın,
zarfın, adlaşmış sıfatın miktarlarını bildirebilen geniş bir kullanım alanına
sahiptir. Bu zarflar “ne kadar” sorusuna cevap verir.
“Pastadan
biraz alabilir miyim?”
cümlesinde “alabilir
miyim” fiiline “Ne kadar” sorusunu sorarsak “biraz” cevabı gelir. İşte fiilin
miktarını bildiren bu sözcük zarftır.
Bu tür
zarflar sıfata sorulan “ne kadar” sorusuna da cevap verebilir.
Örneğin;
“Çok güzel
bir kitaptı.” cümlesinde “kitap” isimdir. “Nasıl kitap?” diye sorarsak “güzel”
sıfatı cevap verir. “Ne kadar güzel?” diye sorarsak “çok” cevabı gelir. İşte
sıfatın derecesini bildiren “çok” sözcüğü zarftır. Çünkü burada çok olan
güzelliktir.
Bu tür
zarflar, başka bir zarfın derecesini de bildirebilir. Bu durumda zarfa sorulan
“ne kadar” sorusuna cevap verir.
“Çok hızlı
koşuyor.” cümlesinde “koşuyor” fiildir. “Nasıl koşuyor?” diye sorarsak “hızlı”
zarfını buluruz. “Ne kadar hızlı?” diye sorduğumuzda ise “çok” cevabı gelir.
Zarfın derecesini bildiren bu sözcüğe de zarf diyoruz
Bunlar
adlaşmış sıfatların da derecelerini bildirebilir.
“Bu plan en
yaşlılar da göz önüne alınarak hazırlandı.”
cümlesinde
“yaşlılar” adlaşmış sıfattır. Buna “Ne kadar yaşlı?” diye sorarsak “en
yaşlılar” cevabı gelir. Yaşlıların derecesini bildiren “en” sözü zarftır.
Örnekleri çoğaltalım.
O, bu derse
pek çalışmadı. (Fiilin zarfı)
Pek sağlam
bir ayakkabıya benzemiyor. (Sıfatın zarfı)
Pek akıllısın
sen de! (Adlaşmış sıfatın zarfı)
“Ne kadar”
sorusu elbette sadece zarfı buldurmaz.
“Fazla mal
göz çıkarmaz.” cümlesinde altı çizili sözcük “mal” isminin miktarını bildirdiği
için sıfattır. Çünkü isimlerin zarfı olmaz.
“Bu kadar çok
arabayı nasıl taşıyor bu köprü?” derken “çok” sözü “araba” isminin sıfatı, “bu
kadar” sözü de “çok” sıfatının zarfıdır.
Bazen cümlede
birden fazla zarfın veya sıfatın olması, aklımızı karıştırabilir.
“Sevimli ,
sarışın bir çocuk içeri girdi.” cümlesinde “çocuk” isim, “sarışın” sıfat,
“sevimli” sıfattan önce geldiği için zarfttır, gibi bir yanlış düşünceye
kapılmayalım. Bir sözcüğün, zarfın ya da sıfatın zarfı olması sadece “ne kadar”
sorusuna cevap vermesiyle, yani derece bildirmesiyle mümkündür. Bu cümlede ise
altı çizili bütün sözcükler ismin sıfatlarıdır.
5. Soru Zarfı
Cümlelerde zarfları
bulmak için kullandığımız sorular vardı. Bunların hepsi – nereye hariç – soru
zarflarıdır.
Nasıl bu
kadar güzel konuşuyor?
Gittiği
yerden ne zaman dönecek?
Ne kadar
hızlı yüzüyor?
Neden söz
vermesine rağmen gelmiyor?
Ne gülüp
duruyorsun iki saattir?
cümlelerinde
altı çizili sözcüklerin hepsi soru zarfıdır.
